“Kırmızı, kalp atışını hızlandırır.” Farklı renklerin insan vücudunu ve zihnini etkilediğine dair bu ve bunun şeklinde iddiaları çoğunlukla duyarsınız. Peki, bu iddiaları destekleyen bir bilimsel kanıt ya da veri var mıdır?

 

İnsanların renklerden etkilendiği yüzyıllardan beri malum bir olgu. Sadece renklerin görsel olmayan etkilerinin net olarak keşfedilmesi süreci son 12 yıla dayanıyor. Tıpkı kulağın denge ve duyma işlevinin bulunması gibi gaslın de iki işlev gerçekleştirdiği artık biliniyor. Gözün arka kısmındeki retinada bulunan koniler olarak bilinen ışığa duyarlı hücreler görülen herhangi bir görselle ilgili görsel korteks olarak malum alana elektrokimyasal sinyal göndermektedir.

İnsanın renk görüşünün zemininde  var olan fizyolojik mekanizmaların neler olduğunun farkındayız; ancak renklerin görsel olmayan ayrı etkileri olduğunu da anlamaya ve farkındalık kazanmaya başladık. Tıpkı denge hissimizi de destekleyen kulağımızda var olduğu gibi, bundan böyle gözün de iki görev ortaya koyduğunun bilincindeyiz. Gözün arka bölümünde, retinada bulunan ve ışığa hassas  hücreler olarak bilinen koni hücreleri, birincil olarak, gördüğümüz görüntülerin oluşturulduğu beyin alanı olan görsel kortekse elektrokimyasal sinyaller iletir. Fakat, bazı retinal gangliyon hücrelerinin, görüntünün oluşturulmasında hiçbir göreve sahip olmayan merkezi bir beyin bölgesi; hipotalamusa da sinyaller ileterek ışığa tepki oluşturduğunu biliyoruz.

Işık Söz Konusu Ancak Görüntü ?

Hipotalamus; uyku, sıcaklık, açlık vesirkadiyen ritimleri de bir arada olmak üzere vücudun kendi kendini kontrol edebilmesiyle ilgili birden çok yanını kontrolünü yapan bir dizi hormonun salgılanabilmesinde görevli olan kritik  bir beyin bölümüdür.

Sabaha karşı ışığa maruz kalındığında ve bilhassa mavi ve yeşil ışık; insanı uyandıran kortizol hormonunun serbest olabilmesini sağlamakta ve melotoninin bırakılmasının önüne geçmektedir. Güneş ışınları içersindeki mavi miktarının azaldığı akşam vakitlerinde ise bu durum melotoninin kan dolaşımına salınmasını sağlar ve bundan dolayı insanda uyku durumu ortaya çıkmaktadır. Göz ve hipotalamus içinde görüntü meydana getirmeyen retina hücrelerinde ise, kısa dalga boyları olan mavi ve yeşile karşı seçici bir özellikten söz konusu edilebilmektedir. Bunu da şöyle açıklayabiliriz; renk ve ışığın ruhen ki durumumuzu, kalp atış hızını etkileyebileceği, dürtüselliği, sadece birkaçının belirtilmesi için dizayn edilmiş bir fizyolojik mekanizmanın var olduğu düşüncesidir.

• Bunu bir örnekle açıklayacak olursak; normal uyuma zamanından birkaç saat önce parlak, kısa dalga boyu bulunan bir ışığa maruz kalınması halinde uyanıklığın daha uzun vade de sürebileceği ve bunun hemen akabininde uyku standardını değiştirebileceği kayıtlara geçmiştir.


• Bilgisayarların ve tabletlerin akşam saatlerinde kullanımının uyku kalitesini değiştirebileceğine ilişkin pek çok iddia vardır. Çünkü bu cihazlar melotonin salınımını bloke etmiş olan kısa dalga boylarını ciddi miktarda barındırıyor.

Renklerin Etkilerine Maruz Kalmak

 

2015 yılında yapılan bir çalışama da, renkli ışıkların kalp atış hızı ve kan basıncı üzerinde minik bir etki ortaya koyduğuna dair bulgular ortaya konmuştur. Çalışma sonucunda ki veriler doğrultusunda; kırmızı ışık, kalp atışını arttırırken, mavi ışık ise düşürmektedir.

[caption id="attachment_839" align="aligncenter" width="540"] Mavi ışığın, tren istasyonlarında intihar durumlarını büyük ölçüde düşürdüğü belirtiliyor.[/caption]

2009 senesinde, intiharı azaltmak için Tokyo da bulunan Yamanote demiryolu hattı üzerindeki platformların sonuna mavi ışıklar monte edilmişti. Bu ışıkların yerleştirilmesinin akabininde intiharlar %74 oranında düştü ve benzer bir uygulama İngiltere’nin Gatwick Havalimanı’nda bulunan tren istasyonlarında da yürürlüğe kondu.
Bu faaliyetler; mavi ışığın, insanları daha az uyarılmış ve daha sakin olabileceği iddiasından hareketle yapıldı fakat, bu iddiaları doğrulayan bilimsel delil sayısı oldukça düşük ve renkli aydınlatmanın dürtüsellik üzerine üç yıldır yürütülen bir çalışmada da kesin kanıtlar ortaya konamadı. Diğer yandan, renklerin; yaratıcılık, öğrencilerin sınıf içi öğrenmesi ve uyku kalitesi üzerindeki etkisini keşfetmek için benzer çalışmalar şuan da devam etmektedir.

Kaynaklar ve İleri Okuma:

-A review of the effects of colour and light on non-image function in humans. Coloration Technology, (2017). http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/cote.12289/full
-The sleep-deprived brain can mistake friends for foes: If you can’t tell a smile from a scowl, you’re probably not getting enough sleep. ScienceDaily. www.sciencedaily.com/releases/2015/07/150715103516.htm. (accessed October 1, 2017)
-Losing 30 minutes of sleep per day may promote weight gain and adversely affect blood sugar control. ScienceDaily. www.sciencedaily.com/releases/2015/03/150306082541.htm. (accessed October 1, 2017).
-Color Psychology: The Emotional Effects of Colors. ArtTherapy. http://www.arttherapyblog.com/online/color-psychology-psychologica-effects-of-colors/#coolcolors. (accessed October 1, 2017).
-Does colour really affect our mind and body? A professor of colour science explains. TheConversation. https://theconversation.com/does-colour-really-affect-our-mind-and-body-a-professor-of-colour-science-explains-84382. (accessed October 1, 2017).